Chcieliśmy Państwu przedstawić Mapę Wydatków Państwa oraz Mapę Dochodów za rok 2018, które przygotowaliśmy aby przedstawić skalę całego Państwa oraz pokazać, na co rządzący przeznaczają nasze pieniądze.
Najważniejsze informacje
Projekt, rozpoczęty w 2012, kiedy to przedstawiliśmy pierwszą mapę za rok 2011, trwa nadal, tegoroczna Mapa Wydatków jest już ósmym tego typu opracowaniem
Wg naszych wyliczeń wydatki które ponieśliśmy jako państwo w 2018 roku wyniosły 891 mld zł przy 829 mld zł dochodów, było to odpowiednio 77 mld zł i 80 mld zł więcej niż w 2017 roku,
Dla porównania w roku 2011 wydatki wyniosły 665 mld zł.
Rekordowe nie są jedynie kwoty dochodów i wydatków państwa ale i ich wzrost względem 2017 roku, kiedy to wydatki wzrosły jedynie o 29 mld zł, a dochody o 55 mld zł.
Mimo to udział wydatków publicznych w PKB od lat utrzymuje się na zbliżonym poziomie, waha się między 41% a 43%.
Mniej więcej połowę kwoty 77 mld zł, o jaką wzrosły wydatki sektora publicznego w porównaniu z 2017 rokiem, stanowią wydatki elastyczne, dzięki czemu w przypadku gorszej sytuacji budżetowej możliwa będzie ich redukcja.
Deficyt
Odkąd publikujemy obie mapy, czyli od 2015 roku, deficyt finansów publicznych systematycznie maleje, w 2018 roku zanotowaliśmy najniższy deficyt, wynosił on 61,4 mld zł, był niższy aż o 40% niż w 2015, kiedy to deficyt wynosił 102 mld zł. Jest to dobry i pożądany trend.
Wiele źródeł danych
Jedna Mapa to tysiące stron sprawozdań z wykonania budżetów, dziesiątki sprawozdań finansowych. Wszystko to należało przeanalizować aby mogły dwie grafiki, które zawierają wszystko, co jest finansowane z naszych pieniędzy.
Wydatki Budżetu Państwa to 390 mld zł, nie stanowią one zatem nawet połowy wszystkich wydatków, aby pokazać więc pełen obraz skali państwa należało skonsolidować i uporządkować wydatki:
- budżetu państwa
- samorządów
- funduszy ubezpieczeń społecznych
- funduszy celowych agencji
- pozostałych instytucji publicznych
Efektem naszych prac jest najbardziej obszerne, transparentne i przejrzyste zestawienie całościowych wydatków i dochodów państwa.
Na jednej Mapie Wydatków wyszczególnionych jest 400 pozycji. Mimo tak dużej liczby danych, wizualizacja pozwala łatwo i szybko porównać poszczególne pozycje między sobą.
Na Mapach powierzchnia poszczególnych kół jest proporcjonalna do pozostałych kwot przedstawionych na Mapie dzięki czemu w prosty i czytelny sposób przedstawione są różnice pomiędzy poszczególnymi pozycjami.
Własny podział
Dodatkowo dla maksymalnej przejrzystości i jasności danych, zaproponowaliśmy autorski system klasyfikacji dochodów i wydatków publicznych.
Uporządkowaliśmy wydatki według celów na 17 kategorii.
- Emerytury i renty (269 mld, 30% wszystkich)
- Zdrowie (97 mld, 11%)
- Infrastruktura (95 mld, 11%)
- Edukacja (80,4 mld, 9%)
- Pomoc społeczna (70,8 mld, 8%)
- Finanse (68,5 mld, 8%)
- Obrona narodowa (35 mld, 4%)
- Bezpieczeństwo i sprawiedliwość (33,8 mld, 4%)
- Nauka i szkolnictwo wyższe (25,3 mld, 3%)
- Środowisko (23 mld, 3%)
- Utrzymanie samorządów (21 mld, 2%)
- Rynek pracy (15,7 mld, 2%)
- Kultura i sztuka (14 mld, 2%)
- Gospodarka (13,9 mld, 2%)
- Rolnictwo (12,8 mld, 1%)
- Sport i turystyka (8 mld, 1%)
- Instytucje polityczne (6 mld, 1%)
Dochody podzieliliśmy według źródeł ich pochodzenia na 5 kategorii:
- podatki od pracy (383,8 mld, 47% wszystkich)
- podatki od konsumpcji (258 mld, 31%)
- podatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (66 mld, 8%)
- podatki od majątku (28,5 mld, 3%)
- pozostałe dochody (90 mld, 11%)
Wydatki
Wydatki przeznaczone w sumie 5 działów stanowią niemal 70% wszystkich wydatków: renty i emerytury (269 mld), Zdrowie (97 mld), Infrastruktura (95 mld), Edukacja (89,4 mld), Pomoc społeczna (70,8 mld) i Finanse (68,5 mld).
Główne czynniki wzrostu wydatków sektora publicznego:
– Infrastruktura +22 mld zł
Za wzrost odpowiedzialne są, po około połowie, samorządy (wydatki związane w dużej mierze z kampanią wyborczą) oraz środki na Krajowy Fundusz Drogowy. Są to wydatki elastyczne, które w przypadku trudniejszej sytuacji budżetowej można łatwo ograniczyć.
– Emerytury +17 mld zł
Wzrost wynika ze zwiększonej liczby emerytów.
– Finanse +6,5 mld zł
Dwie główne przyczyny wzrostu to koszty sfinansowania deficytu środków UE oraz składki na UE.
– Środowisko +6,3 mld zł
Tutaj również można zauważyć zwiększenie wydatków samorządów o elastycznym charakterze.
– Zdrowie +6,3 mld zł
Wzrost wydatków na leczenie szpitalne, opiekę medyczną oraz lekarzy pierwszego kontaktu.
– Edukacja +6 mld zł
Ogólny i sztywny wzrost wydatków na szkolnictwo.
– Obrona Narodowa +5,9 mld zł
O wzroście zadecydowały w głównej mierze wydatki sprzętowe.
Mniej więcej połowę kwoty 77 mld zł, o jaką wzrosły wydatki sektora publicznego w porównaniu z 2017 rokiem, stanowią wydatki elastyczne, dzięki czemu w przypadku gorszej sytuacji budżetowej możliwa będzie ich redukcja.
Dochody
Dochody państwa wzrosły aż o 80 mld zł
Cieszy duży wzrost dochodów, jednakże po zapoznaniu się z ich strukturą w dalszym ciągu mamy wątpliwości co do sprawiedliwości i efektywności polskiego systemu podatkowego, który w większym stopniu obciąża dochody z pracy (47% wszystkich) niż konsumpcję (31%).
Konstrukcja systemu nie zachęca do akumulacji kapitału pochodzącego z pracy (główne źródło dochodu większości Polaków), ponieważ zostaje on wysoko opodatkowany przed otrzymaniem wynagrodzenia, które można zainwestować.
Dodatkowo, coraz bardziej mocniej opodatkowana jest działalność gospodarcza
Dobra koniunktura na rynku pracy przełożyła się na największy wzrost dochodów względem pozostałych działów. Same dochody z tytułu składek na ZUS wzrosły o 17,5 mld zł względem 2017 roku., o 1,5 mld zł większy wzrost z 2016 na 2017.
Mnogość wydatków, mnogość instytucji tworzy niebywały chaos, gdzie niejednokrotnie mnożą się kompetencje, mogą dublować się wydatki na ten sam cel, co prowadzi do nieefektywności w funkcjonowaniu państwa.
Tworząc Mapy pragniemy zachęcić do szerokiej i merytorycznej dyskusji na temat finansów państwa,.